paleontoloog Frank Wesselingh blij met grondmonsters Polanen

bijna twee en een half miljoen jaar terug in de tijd

Bij de aanleg van de conductors voor Aardwarmte Polanen in Monster zijn door Naturalis bodemmonsters genomen. De uitkomst van het onderzoek naar die monsters kan bijdragen aan het inzicht naar het uitsterven bij klimaatverandering. Bijvoorbeeld door te kijken naar fossiele schelpen  in ondiepe bodemformaties. Frank Wesselingh, paleontoloog bij Naturalis, vertelt waarom het zo belangrijk is dit onderzoek te doen. “We hebben tot op 145 meter diepte gekeken, dus het is niet echt een diepteboring. We gaan dan bijna twee en een half miljoen jaar terug in de tijd. Uit de opeenvolgende lagen klei en zand en de schelpen die we daarin aantreffen kunnen we van alles leren.”

beeld van de veranderende milieus en klimaat

Naturalis is het onderzoekscentrum op het gebied van biodiversiteit in Nederland. Frank Wesselingh onderzoekt er schelpen van duizenden tot miljoenen jaren oud. “Ze vertellen een verhaal over de geschiedenis van het leven op aarde.” Door de verspreiding en het voorkomen van soorten door de tijd in kaart te brengen, schetst Frank een beeld van de veranderende milieus en klimaat. “Voor paleontologen is het belangrijk om alle details van de vindplaats te kennen: niet alleen om de vondst nauwkeurig te kunnen dateren, maar ook om conclusies uit eerder onderzoek mee te nemen in lopend onderzoek. De grondmonsters van Polanen bevatten een opeenvolging van ijstijden en tussenijstijden van meer dan 2 miljoen jaar geleden.”

Ontbrekende schakel

“We zien in de bodem de verschillende fases terug. Voor mij was deze boring meer dan interessant, omdat het een ontbrekende schakel was in de onderzoeken in dit gebied. We beschikten al over gegevens van booronderzoeken in Den Briel en in de buurt van Madurodam en het gebied bij Monster ligt daar mooi tussenin. We hadden daar nog geen gegevens.”

Frank Wesselingh vervolgt: ”Er zijn bijvoorbeeld aanwijzingen dat er in het Westland vertakkingen van de Rijn zijn geweest. Verschillende rivierlopen kunnen het ene moment tien kilometer naar het noorden lopen en een volgend moment vijf kilometer naar het zuiden. Op sommige plekken treffen we prachtige opeenvolgingen aan in de ondergrond, op andere plekken zijn die opgeruimd door de oer-Rijn. In een van de jongere Rijn-afzettingen is bijvoorbeeld puimsteen aangetroffen dat van een grote vulkaanuitbarsting in de Eiffel afkomstig is. We ontdekken voortdurend mooie dingen, die altijd weer een ander licht ergens op kunnen werpen.”
 

Wat kan overleven?

“We kunnen ook kijken aan de hand van de periodes die we tegenkomen welke soorten gevoelig zijn voor kou en welke voor extreme kou. Welke soorten kunnen daar goed tegen, welke soorten verdwijnen en komen erna weer terug en welke soorten komen er voor het eerst op? Welke rol speelt klimaat verandering in de biodiversiteit?  “Het is voor ons enorm mooi en belangrijk dat we met onze onderzoeken kunnen meeliften met boringen zoals die van Polanen, want als we ze zelf moeten uitvoeren is dat enorm kostbaar.” 

Frank Wesselingh vervolgt: ”Je ziet dat het mariene leven best wel wat kan hebben, maar dat het op een gegeven moment ophoudt. Het is dat interessant uit te vinden wanneer de drempel is bereikt waardoor er voor het leven van planten een zuurstoftekort optreedt. De fauna’s uit boringen laten zien dat sommige soorten best wel tegen een stootje kunnen. Als het te koud of te warm is verdwijnen ze om vervolgens later weer terug te keren als de condities weer beter zijn. Maar we zien ook uitstervingspieken.”
 

oorsprong boormonsters

In de boormonsters komen ook immigrant-soorten voor zoals mossels. Die komen van oorsprong uit de Pacifische Oceaan en zijn in de laatste vier miljoen jaar in ons gebied terecht gekomen. ”Je merkt dat de klimaatontwikkelingen maar ook de directe menselijke impact op het zeeleven heel snel gaat. Zeker als je het vergelijkt met hoe snel veranderingen in het verleden gingen. Dat maakt het aan de ene kant allemaal onvoorspelbaar, maar tegelijkertijd is het ook interessant om te blijven kijken wat zich vroeger in verschillende omstandigheden heeft afgespeeld.”